آیا امر به معروف و نهى از منکر، وظیفه‏ى مردم است یا دولت مردان؟
ماشینى که در مسیر خلاف حرکت مى‏کند هم تمام رانندگان باید با بوق و چراغ زدن او را توبیخ کنند و هم پلیس راه، لذا هم یکى از وظایف مردم، امر به معروف شمرده شده: «الآمرون بالمعروف و ناهون …» (توبه، ۱۱۲) و هم وظیفه‏ى گروه خاص: «و لتکن منکم أمّة یدعون الى الخیر» (آل‏عمران، ۱۰۴)

البته در جامعه اسلامى باید گروهى بازرس و ناظر که مورد تأیید هستند بر رفتارهاى اجتماعى مردم نظارت کنند که این گروه باید اسلام شناس، مردم شناس و شیوه شناس باشند.

بعد از این مقدمه کوتاه در این مقدمه کوتاه این نوشتار را با طرح یک مسئله و چند پرسش و پاسخ پی می گیریم:

رساله آیة الله نوری همدانی(دام ظله):

(مسأله۲۷۸۹) چند چیز شرط است در واجب بودن امر به معروف و نهی از منکر :

اوّل : آنکه کسی که می خواهد امر و نهی کند ، بداند که آنچه شخص مکلّف بجا نمی آورد واجب است بجا آورد ، و آنچه بجا می آورد باید ترک کند و بر کسی که معروف و منکر را نمی داند واجب نیست .

دوّم : آنکه احتمال بدهد امر و نهی او تأثیر می کند ، پس اگر بداند اثر نمی کند واجب نیست .

سوّم : آنکه بداند شخص معصیت خود را تکرار کند ، پس اگر بداند یا گمان کند یا احنمال صحیح بدهد که تکرار نمی کند ، واجب نیست .

چهارم : آنکه در امر و نهی مفسده ای نباشد ، پس اگر بداند یا گمان کند که اگر امر یا نهی کند ، ضرر جانی یا عرضی و آبروئی یا مالی قابل توجّه به او می رسد واجب نیست، بلکه اگر احتمال صحیح بدهد که از آن ترس ضررهای مذکور را پیدا کند واجب نیست، بلکه اگر بترسد که ضرری متوجّه متعلِّقان او می شود واجب نیست، بلکه با احتمال وقوع ضرر جانی یا عِرضی و آبروئی یا مالی موجب حَرَج بر بعضی مۆمنین، واجب نمی شود بلکه در بسیاری از موارد حرام است .

آیة الله خامنه ای(دام ظله):

سوال: اگر فردى بعد از امر به معروف کار ناپسندش را تکرار کند آیا باید مجدداً او را ارشاد کنیم؟

جواب: آرى مجدّداً با وجود شرایط امر به معروف و نهى از منکر لازم است امر به معروف و نهى از منکر کنید.

آیة الله سیستانی(دام ظله):

سۆال: تا چه حد مى توان به فرزندان در مورد نماز و حجاب اجبار کرد؟

جواب: نسبت به بالغین باید امر به معروف و نهى از منکر کند و بدون اجازه حاکم شرع بنابر احتیاط واجب زدن و مانند آن جایز نیست ولى مى تواند از روشهایى مانند منع بعضى کمکها استفاده نماید.